Fiscale aspecten bij overdracht van een handelsfonds

Bij de verkoop van een onderneming bestaan er doorgaans twee mogelijkheden, ofwel:

• worden alle aandelen van de vennootschap verkocht (de zogenaamde share deal); 
• wordt enkel de activiteit of een deel van de activa overgedragen (asset deal of overdracht handelsfonds).

In deze bijdrage wordt dieper ingegaan op de belangrijkste fiscale aspecten van een overdracht van een handelsfonds. Onder meer komt aan bod wanneer btw kan vermeden worden, en welke fiscale aandachtspunten en valkuilen zich kunnen voordoen.

Share deal vs. asset deal: fiscale verschillen

Tot voor kort bood een verkoop van aandelen (share deal) vaak fiscale voordelen ten opzichte van een overdracht van een handelsfonds (asset deal):

• Meerwaarden op aandelen gerealiseerd door een natuurlijke persoon zijn in de personenbelasting in principe vrijgesteld van belasting, minstens zolang het gaat om normaal beheer van het privévermogen.
• Er zijn geen registratierechten of btw verschuldigd bij een aandelentransactie.
  

Bij een overdracht van het handelsfonds kunnen daarentegen wel btw en eventueel registratierechten verschuldigd zijn. Een fiscaal voordeel bij een asset deal is dat de overnemer de betaalde prijs kan toewijzen aan de overgenomen activa, waarop vervolgens fiscaal kan worden afgeschreven. Dat kan op termijn de belastbare basis verlagen en verhoogt zo de netto-opbrengst van de investering.

Opgelet wetgevend voorbehoud

Het federaal regeerakkoord 2025 voorziet twee belangrijke punten:

• Een algemene solidariteitsbijdrage van 10% op toekomstige gerealiseerde meerwaarden op aandelen, opgebouwd vanaf het moment van invoering.
• Bovendien wil de federale regering de regio’s, indien zij dat wensen, helpen strijden tegen zgn. share deals met betrekking tot vastgoedvennootschappen. Begrijp: de mogelijke onderwerping van aandelen van vastgoedvennootschappen aan registratierechten, vergelijkbaar met een rechtstreekse verkoop van onroerend goed. 

Daardoor wordt de share deal mogelijk minder aantrekkelijk, wat de relevantie van een asset deal vergroot. 

Wanneer is een overdracht van handelsfonds vrij van btw?

De overdracht van een handelsfonds kan onder bepaalde voorwaarden vrijgesteld zijn van btw. Artikel 11 van het Wetboek op de btw (WBTW) is hierbij bepalend. 

Wat zegt dit artikel 11 WBTW?
“Als levering wordt niet beschouwd de overdracht van een algemeenheid van goederen of van een bedrijfsafdeling, onder bezwarende titel of om niet, bij wege van inbreng in vennootschap of anderszins, wanneer de overnemer een belastingplichtige is die de belasting, indien ze ingevolge de overdracht zou verschuldigd zijn, geheel of gedeeltelijk zou kunnen aftrekken.”

Dit betekent concreet dat:

• de overdracht betrekking moet hebben op een algemeenheid van goederen of een bedrijfsafdeling;
• de overnemer btw-plichtig moet zijn; en 
• de overnemer beschouwd wordt als voortzetter van de activiteit van de overdrager.

Wat is een “algemeenheid van goederen” of “bedrijfsafdeling”?

De btw-vrijstelling vereist niet dat álle activa van de onderneming worden verkocht. Het volstaat dat een zelfstandige economische eenheid wordt overgedragen, waarmee de economische activiteit autonoom kan worden voortgezet.

Volgens het Hof van Justitie (HvJ, 27 november 2003, Zita Modes) moet het gaan om een samenhangend geheel van activa die een op zichzelf staande activiteit mogelijk maken. 
Elementen die een handelsfonds kunnen vormen: cliënteel en handelsnaam; voorraad en meubilair; machines en materiële vaste activa; lopende contracten met klanten en leveranciers (mits expliciete toestemming van de betrokken partijen) en overgedragen personeel.

Indien de expliciete toestemming van contractspartijen ontbreekt, blijven deze contracten juridisch verbonden aan de overdrager. De overnemer loopt dan het risico de economische activiteit niet volledig te kunnen voortzetten.

Een voertuig of een bedrijfsgebouw hoeft niet noodzakelijk deel uit te maken van het handelsfonds, tenzij deze elementen essentieel zijn voor de voortzetting van de activiteit.

Praktijktip: Leg de samenstelling van het handelsfonds vast in een schriftelijke overeenkomst met inventaris. Dit verkleint het risico op betwistingen.

Fiscale en sociaalrechtelijke attesten: niet vergeten

Bij een overdracht van een handelsfonds kan de overnemer aansprakelijk worden gesteld voor fiscale of sociale schulden van de overdrager. Dit risico kan worden vermeden door tijdig de nodige schuldvrijattesten aan te vragen bij:

• FOD Financiën (personenbelasting, vennootschapsbelasting, btw)
• Vlaamse Belastingdienst (onroerende voorheffing, verkeersbelasting)
• Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ)
• Sociale verzekeringsfondsen (voor zelfstandigen)
  

Let op: Deze attesten zijn slechts één maand geldig. Dien de aanvragen dus tijdig in, maar niet té vroeg in het proces.

Samenvatting en aanbevelingen

Een correcte overdracht van een handelsfonds biedt opportuniteiten zoals btw-vrijstelling, maar vereist een nauwkeurige voorbereiding. Zonder de juiste attesten of structuur kunnen onverwachte aansprakelijkheden ontstaan.

Een goed voorbereide overdracht voorkomt fiscale verrassingen en juridische risico’s. Laat je daarom steeds adviseren door een fiscaal jurist of overnamespecialist bij het structureren van een overdracht van een handelsfonds.

Een overdracht van een handelsfonds is zelden zwart-wit. aternio begeleidt ondernemers en bij het fiscaal structureren van overdrachten, het opstellen van juridisch sluitende overeenkomsten en het aanvragen van de nodige attesten.

Volg aternio op LinkedIn voor meer finance, tax & legal nieuws.